Het zal je maar gebeuren, de nieuwe winkelinrichting van jouw concurrent lijkt als twee druppels water op die van jou. Je hebt ontzettend veel tijd en energie gestoken in de inrichting van jouw winkel en een ander gaat er zo mee aan de haal. Dat kan toch niet zomaar?

Het overkwam winkelketen Shoebaloo. Architectenbureau MVSA had voor een schoenenwinkel van Shoebaloo in Maastricht een interieur ontworpen. Het ontwerp was gebaseerd op de Amerikaanse Antelope Canyons. Dit ontwerp was nadien eveneens toegepast in een andere kleurstelling en met ander materiaalgebruik in de Shoebaloo-winkel in Amsterdam. Zie hieronder het winkelinterieur van Shoebaloo:

Shoebaloo en MVSA vonden dat schoenenwinkel Invert met haar wandinrichting inbreuk maakte op het auteursrecht van MVSA. De wandinrichting van de Invert schoenenwinkel in Antwerpen zag er als volgt uit:

Een winkelinrichting kan in aanmerking komen voor bescherming op grond van het auteursrecht of het merkenrecht:

1. Auteursrechtrechtelijke bescherming

Is het ontwerp van de inrichting een auteursrechtelijk beschermd werk?

Voordat kan worden vastgesteld of sprake is van een auteursrechtelijke inbreuk moet worden beoordeeld of het ontwerp van de inrichting een auteursrechtelijk beschermd werk is. Het auteursrecht ontstaat door het maken van het werk. De maker van het werk heeft het alleenrecht om dit werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Om als auteursrechtelijk beschermd werk te kunnen worden aangemerkt, moet het werk voldoende nauwkeurig en objectief kunnen worden geïdentificeerd.

Volgens de rechtbank was de inrichting in het interieur van Shoebaloo een op zichzelf staand ontwerp, waardoor de wandinrichting objectief kon worden geïdentificeerd en kon worden afgebakend van de vloer en het plafond.

De winkelinrichting moet zich onderscheiden in de bestaande sector

Daarnaast moet het werk een eigen, oorspronkelijk karakter hebben en de persoonlijke stempel van de maker hebben. Een eigen, oorspronkelijke karakter houdt in dat de vorm van het werk niet mag zijn overgenomen van een ander werk. Met een persoonlijke stempel wordt bedoeld dat het werk de persoonlijkheid van de maker weergeeft en dat in het werk de creatieve keuzes van de maker tot uiting komen.

In tegenstelling tot Invert, was de rechtbank van mening dat het winkelinterieurontwerp van Shoebaloo wel degelijk een eigen en oorspronkelijk karakter had. MVSA heeft niet uitsluitend bestaande stijlen en gangbare vormen verwerkt in het interieur van Shoebaloo en MVSA heeft voldoende uiting gegeven aan kenmerkende elementen van haar ontwerp . Het ontwerp kwam dus voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking.

Als er dan sprake is van auteursrechtelijke bescherming, wanneer is er dan sprake van inbreuk?

Van een auteursrechtelijke inbreuk is sprake als beschermde (kenmerkende) elementen van het interieurontwerp van MVSA zijn overgenomen in het winkelinterieur van Invert en hierdoor de totaalindruk van beide interieurontwerpen duidelijk overeenstemming vertoont

De rechtbank oordeelde dat de totaalindrukken van de werken zodanig overeenstemden dat de wandinrichting van Invert kon worden aangemerkt als ongeoorloofd in auteursrechtelijke zin.

2. Merkenrechtelijke bescherming

Naast auteursrechtelijke bescherming, kan een winkelinterieur ook merkenrechtelijk zijn beschermd. In tegenstelling tot het auteursrecht is voor de verkrijging van een merkenrecht registratie vereist. In de praktijk komt merkenrechtelijke bescherming van een interieurontwerp niet vaak voor, omdat merkregistraties voor interieurontwerpen meestal niet worden geaccepteerd.

Het is Apple echter wel gelukt om haar winkelinterieur als merk in te schrijven in de Verenigde Staten. Apple heeft een driedimensionale merkregistratie verkregen voor de vormgeving en presentatie van haar flagship stores. Het ingeschreven merk was:

Volgens de hoogste Europese rechter kan de inrichting van een winkel worden ingeschreven als merk, op voorwaarde dat de inrichting geschikt is om de waren of diensten van een onderneming te onderscheiden van die van andere ondernemingen. Van een onderscheidend winkelinterieur is sprake als het interieur significant verschilt van wat de regel of de gewoonte is in de betrokken economische sector.

Let dus goed op als je zelf een nieuw winkelinterieur bedenkt. Zorg ervoor dat jouw winkelinrichting voldoende afwijkt van die van jouw concurrenten. Het gezegde ‘beter goed gejat dan slecht bedacht’ gaat in dit geval zeker niet op.

Samengevat

Het kan dus zo zijn dat een winkelinrichting in aanmerking komt voor bescherming op grond van het auteursrecht of het merkenrecht maar dan een moet deze inrichting wel zeer origineel en onderscheidend zijn ten opzichte van hetgeen al bestaat op dit gebied. Dit komt niet zo heel vaak voor.

Is de nieuwe winkelinrichting van jouw concurrent echter een klakkeloze kopie van jouw winkelinrichting, dan kan sprake zijn van een inbreuk op jouw auteursrecht. Jouw winkelinrichting komt voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking als:

• Het voldoende nauwkeurig en objectief kan worden geïdentificeerd;
• Het een eigen, oorspronkelijk karakter heeft;
• Het de persoonlijke stempel van de maker draagt;
• De keuzes van de maker niet alleen een technisch effect hebben;
• De vorm niet zo banaal of triviaal is dat er geen creatieve arbeid aan te pas is gekomen.

Of jouw winkelinrichting als merk kan worden geregistreerd, is afhankelijk van de vraag hoe onderscheidend jouw inrichting is ten opzichte van andere ondernemingen binnen jouw sector.

Over Anniek Schalenkamp

Anniek Schalenkamp is advocaat bij BRight Advocaten. BRight Advocaten is een gespecialiseerd advocatenkantoor voor advies, bemiddeling en procedures op het gebied van intellectueel eigendomsrecht, ICT, privacy en commerciële contracten met een sterke focus op retail, fashion & innovatie. Meer weten? Kijk op de website www.bright-advocaten.nl.