TOP

Icoon: De leren sandaal *

Eens in de tijd duiken ze weer op: leren sandalen. Op het moment zijn ze bonton; elke Parisienne draagt ze en wij zullen gestaag volgen. Tijd voor een kleine geschiedenis van dit icoon.

Een leren zool met leren bandjes en ergens een gesp (of twee). Dat is een beknopte omschrijving van de sandaal, zoals hij in Parijs op het moment zegeviert. De bandjes gekruist, of niet, om de enkel, of niet en met open teen of niet. Er zijn vele vormen mogelijk. Had dit schoentype lang een connotatie met de man wiens geboorte het begin van onze jaartelling markeert, de sandaal bestaat al véél langer. Sterker nog: het was één van de eerste schoenmodellen ooit.

De leren sandaal mag dan wel vaak jezussandaal genoemd worden, maar zoals gezegd was Jezus niet de eerste die dit schoeisel aan zijn voeten deed. “Wanneer de sandaal exact is ontstaan, weet niemand”, vertelt Inge Specht, conservator bij het Nederlands Leder en Schoenen Museum, maar zeker is wel, dat de sandaal al duizenden jaren oud is.

Egypte
Ondanks dat we niet weten hoe oud de sandaal precies is, weten we wel iets anders zeker: Sandalen werden van oudsher gedragen in gebieden waar het warm is, zoals rond de Middellandse zee. Rijke Egyptenaren droegen ze duizenden jaren geleden al en vervaardigden naast leren sandalen ook modellen met een zool en teenstuk van papyrus, een plant die groeide langs de Nijl. Ook de oude Grieken wisten wel raad met de sandaal: ze maakten ‘m van leer en iedereen die het zich veroorloven kon (iedereen behalve slaven) droeg ’s zomers en ’s winters sandalen. Zelfs de Goden werden ermee afgebeeld. De ontwerpen waren meestal heel eenvoudig. Ze hadden een riempje tussen de tenen of een paar riempjes over de voet.

Papyrus sandaal

Replica van een papyrus sandaal, Egypte van ca. 1250 BC.

©Nederlands Leder en Schoenen Museum

Grieken en Romeinen
De Romeinen kopieerden alles wat de Grieken deden, namen de Griekse sandalen mee naar hun veroverde gebieden en maakten ze dus na. Gek genoeg is de naam die we nu nog voor hoge sandalen gebruiken, van de Romeinen afkomstig. De Romeinse of gladiatorsandaal is bij bijna iedereen bekend. Is het nu vooral een modestatement om met de soms tot aan de knie doorlopende leren sandalen rond te lopen, het model had ooit een functie: “De losse beenkappen, zoals we ze noemen, waren bedoeld om de benen te beschermen tijdens het gevecht”, vertelt Specht. “Broeken bestonden destijds niet. Men droeg wapenrokken met blote benen en sandalen. Dat was de gangbare kleding en en vogue.”

Romeinse sandaal

‘Gladiator’ laars, Mare, Italië,  ca 1996. 

©Nederlands Leder en Schoenen Museum

Indiaslipper
Dit brengt ons bij de eerste keer dat de leren sandaal in het huidige tijdperk als modestatement opdook. De jaren veertig en vijftig, waarin vooral jongens op sandalen liepen en de jaren zestig, waarin het wel als vrijetijdsschoeisel bestond, tellen modetechnisch even niet mee. In de jaren zeventig werd de leren slipper met teenstuk en bandje over de voet door hippies uit India geadopteerd. En vanaf dat moment duikt het item in vele vormen eens in de zoveel tijd in het modebeeld op. Specht: “Er zijn maar een paar basismodellen mogelijk bij schoenen. Alles komt steeds weer terug.” Zo was de dichte, gevlochten sandaal begin jaren tachtig ontzettend hip, terwijl die schoen tien jaar later ‘echt niet kon’. “In die tijd werd hij door geitenwollensokkentypes in combinatie met sokken gedragen en dat vond men het toppunt van vreselijk. Nu wordt een sandaal met een sokje of pantykousje juist weer wél gepropageerd. Het is een modebeeld dat door Prada en Céline wordt uitgedragen.”

Zoals vermeld loopt heel Parijs op de leren sandaal en zullen wij volgend jaar (of het jaar erna) wel volgen. Maar hoe komt het dat we nu weer en masse de sandaal omarmen? “De opkomst van de platte schoen is een reactie op de krankzinnig hoge hakken van de afgelopen jaren”, denkt Specht. Het was een tijdlang hoe hoger, hoe beter en erg sexy ook. Nu is het weer plat en comfortabel, aseksueel bijna. En uniseks. “Het zal me niet verbazen als de mannen volgen en ook massaal aan de sandaal gaan.”