TOP

Drukke tijden, stille tijden: wat zijn in een veranderende maatschappij de ideale openingsuren?

Door coronamaatregelen als winkelsluitingen en het thuiswerkadvies hebben zowel consumenten als retailers geleerd dat uniforme en reguliere winkelopeningstijden niet langer heilig zijn. Online biedt de lokale winkelier soelaas en thuiswerken verruimt de shopopties. Beklijft dat of gaan we nu alle beperkingen zijn afgeschaft terug naar ‘normaal’? En hoe kies je dan het best je openingstijden?

Foto: Amina Filkins via Pexels

Als de coronapandemie de fysieke schoenenretailer iets heeft geleerd, is het dat een gesloten winkel niet per se de doodsteek is voor de handel. Natuurlijk, winkeliers hebben de klant het liefst in de zaak, maar het onlinekanaal biedt uitkomst. Dat werd duidelijk toen op 15 december 2020 de deuren van de ‘niet-essentiële winkels’ voor het eerst op slot gingen. Dat duurde tot april 2021. Winkeliers die zich tot dan toe niet focusten op online, haastten zich naar social media en Whatsapp om de verkoop te stuwen. “Toen de eerste lockdown inging, hebben we direct een uitverkoop opgetuigd op Facebook en Instagram voor de locals op Ameland”, vertelt Hans Kienstra, die met zijn vrouw Astrid schoenenzaak Van Donia runt op het Waddeneiland. “Dat heeft heel leuk gewerkt, temeer als je bedenkt dat 99,9% van mijn klanten geen Amelanders zijn. Wij moeten het hebben van toeristen. Gelukkig gingen de lockdowns in een voor ons stille periode in, dus werden we niet zo hard geraakt. En door die uitverkoopactie heb ik Amelanders gezien die ik anders nooit zag.”

Door de coronapandemie vaart schoenenwinkel Van Donia nog meer zijn eigen koers. “We passen het aan de drukte aan, soms gaan we eerder open en later dicht.” Foto: Van Donia

Ook comfortschoenenspecialist Nobach in het Overijsselse Olst profiteerde van de verkoop via socials. “Het heeft ons zover gebracht dat we hele weken achtereen vol zaten met afspraken”, vertelt eigenaar Han Nobach. “Ik had niet zonder die kanalen gekund.” Nobach en zijn collega’s reden daarop door de hele regio naar klanten toe, van Zutphen tot Holten, Nijverdal tot Dronten en Emmeloord. “We hebben bewust geen webshop, dat werkt niet in het comfortsegment. Bovendien zit er een pedicure- en podotherapiepraktijk aan de winkel gekoppeld, en is het cruciaal dat mensen schoenen voelen en passen, en dat wij controleren of schoenen ook echt goed zitten.” Wat ook hielp tijdens de eerste lockdown, is dat er op diverse plekken in het land zogeheten online warenhuizen werden opgetuigd waarop lokale winkeliers ook 24/7 bereikbaar zijn voor de consument. Onder het motto ‘als het niet gaat zoals het moet, moet het zoals het gaat’ hebben retailers hun ondernemersbloed laten stromen en zo is er een nieuwe beweging ontstaan tussen winkelier en thuiswerkende consument die niet meer uitsluitend langs de weg van de reguliere fysieke winkelopeningstijden loopt, maar ook daarbuiten en via de digitale snelweg.

Val koopavonden

De consument heeft ervaren hoe gemakkelijk het is om buiten reguliere openingstijden te shoppen bij zijn lokale winkel én op het moment dat het hem uitkomt. Cruciaal voor een lucratieve klantrelatie, stelt consumentenexpert en gedragswetenschapper Robert Goedegebure van de Wageningen Universiteit. Want de consument die gemak ervaart, koopt sneller. “Heel oneerbiedig gezegd wil de klant kopen wanneer het hem of haar uitkomt. Mede door thuiswerken zijn mensen gebruik gaan maken van andere openingstijden dan het weekend en koopavonden.”

‘Heel oneerbiedig gezegd wil de klant kopen wanneer het hem of haar uitkomt’

Dat blijkt ook uit cijfers van retailadviesbureau RMC. Directeur Huib Lubbers: “In 2019 zagen we nog de trend dat de koopavonden op donderdag en vrijdag weer wat drukker werden, nadat de cijfers jarenlang waren gedaald. Maar in 2020 maakten de koopavonden een val van respectievelijk 45 en 35 procent tussen 18 en 21 uur ten opzichte van 2019. En dit jaar is dat 30 en 27 procent. De spreiding doordeweeks is iets wat we al langer zagen; er zijn geen grote pieken meer, op alle dagen wordt meer gewinkeld. Die trend zet zich voort.” Centrummanager van Utrecht Jeroen Roose-van Leijden – verantwoordelijk voor het gebied binnen de singels met 730 verkooppunten, waarvan zo’n 70 procent kledingwinkels – ziet ook dat de pandemie het winkelgedrag van consumenten in zijn regio verandert. “Er is meer spreiding door de week en hoewel mensen toch vooral blijven komen op de populaire zaterdag, zien we wel afvlakking van de piekmomenten en verschuiving naar de ochtenduren.”

Toegevoegde waarde

De consument is anders gaan winkelen, dat is één. En corona heeft meer gevolgen. Zo zijn retailers hun openingstijden aan het heroverwegen, vanwege financiële zorgen of gebrek aan personeel. Maar ook vanwege de extra druk op de winkelier en zijn medewerkers door de coronamaatregelen, zegt Roose-van Leijden. “Er zijn extra taken bij gekomen, zoals toegangscontrole en de mondkapjesplicht. Alle focus is erop gericht om het werk in de winkels veilig en gastvrij te laten verlopen.” Retailers zijn gaan nadenken over hun toegevoegde waarde, stelt retailadviseur Tessa Vosjan van retailadviesbureau Cosi. “Ze vragen zich door corona nog meer dan daarvoor af wat ze moeten doen om de klant optimaal te bedienen. Of ze de winkel nog wel open moeten doen op koopavond, maar ook of ze zelf nog wel zoveel dagen in de week in de winkel willen staan.”

Jorge van Vliet van Platform De Nieuwe Winkelstraat constateert dat de coronamaatregelen hebben geleid tot keuzestress bij de klant en onzekerheid bij de ondernemer en dat die laatste daarom eerder kiest voor zijn eigen koers. “Corona heeft het individualisme van de retailer versterkt. Daardoor is de behoefte gedaald om collectieve openingstijden te volgen en te kijken of het voor henzelf als ondernemer nog haalbaar is: ‘Wat levert het op voor mij?’ En dan wordt er vooral over sluitingstijd getwijfeld, als er bijna geen klant meer door de straat loopt.” Modeondernemer Tommy Page – eigenaar van de gelijknamige mannenmodewinkel in hartje Amsterdam – herkent dat. Hij heeft zijn openingstijden teruggeschroefd van vijf dagen per week van 11 tot 18 uur naar vier dagen van 12 tot 17 uur. “Ik ben op de stilste dag maandag dichtgegaan en probeer die traffic binnen die vier dagen te halen door een soort schaarste te creëren in plaats van altijd beschikbaar te zijn. Dat werkt. Voor mezelf is het ook goed, want ik heb geen lege winkel meer, en ook geen hoge verwachtingen.”

Comfortschoenenspecialist Nobach zet in op meer werken op afspraak op de koopavond. “We willen meer reuring op de vrijdagavond.” Foto: Nobach Schoenen

Daarin herkennen Hans en Astrid Kienstra zich heel sterk. “We hebben lessen uit de lockdowns getrokken”, vertelt Astrid. “We zijn nu open op de uren die ertoe doen; terwijl we voorheen in het hoogseizoen open waren van 10 tot 18 uur, zijn we nu van 11 tot 17 uur open, en buiten het hoogseizoen van 13 tot 17 uur. We passen het aan de drukte aan, soms gaan we eerder open en later dicht, we gaan dan mee met de behoefte van de klant.” Haar man vult aan: “Door corona zijn we het meer gaan doen zoals we het zelf willen. We kijken naar waar we goed mee verdienen en ook nog wat vrije tijd overhouden. De afgelopen twee jaar zijn niet leuk geweest, maar die hebben ons wel de ogen geopend voor dat het ook anders kan. We werken nu zonder personeel, we zijn veel meer dicht en veel korter open, en draaien toch precies dezelfde omzet als de jaren ervoor. We hebben weliswaar niet de vrijheid om zomaar weg te gaan, maar wel de vrijheid om te doen en te laten wat we willen. Als het rustig is bijvoorbeeld, kunnen we zelf beslissen om eerder te sluiten.” Hun collega-ondernemer Han Nobach volgt ook zijn eigen koers en heeft zijn openingstijden in coronatijd aangepast. Nu de winkels weer open mogen zijn, gaan de praktijk een uur en de winkel op de maandag een halfuur eerder open. Tegelijkertijd zet de comfortschoenenspecialist in op meer werken op afspraak op de koopavond. “We willen meer reuring op die vrijdagavond, en met geplande afspraken heb je de zekerheid dat je klanten hebt, die je bovendien dan ook vol aandacht kunt geven.”

Dagelijkse gewoonten

Of de nu geldende coronamaatregelen de openingstijden blijvend beïnvloeden, zal de toekomst uitwijzen. Maar dat het klant en ondernemer aan het denken heeft gezet, is evident. Wie daarop wil voorsorteren, moet onderzoeken hoe je je eigen ideale openingsuren bepaalt. Ook ná afschaffing van de coronamaatregelen. Om antwoord te krijgen op die vraag is het allereerst belangrijk te kijken naar wat wettelijk is toegestaan. In Nederland is veel ruimte om te ondernemen (zie kader ‘Winkeltijden’). In de loop der jaren is het aantal uren dat winkels open mogen zijn, behoorlijk uitgebreid. Sinds de invoering van de Winkeltijdenwet in 1996 mogen retailers van maandag tot en met zaterdag open zijn tussen 6 en 22 uur, in 2013 kwamen daar de onbeperkte koopzondagen bij, voorzover gemeenten dat toestaan.

Tekst gaat verder onder kader

Winkeltijden In 1904 zet Nederland de eerste stap om een wettelijk kader te schetsen voor de winkelopeningstijden. Hiervoor dient de Nederlandse regering een adviesaanvraag in bij de Staatscommissie voor de Middenstand, maar de wet is pas af in 1930. Vanaf dat moment mogen winkels doordeweeks open van 5 tot 20 uur en op zaterdag tot 22 uur. Twintig jaar later, in 1951, worden de tijden teruggedraaid: winkels mogen van maandag tot en met zaterdag open zijn van 5 tot 18 uur. In die periode openen detaillisten hun deuren echter ook op de donderdag- of vrijdagvond, het begin van de koopavond. Hiermee willen winkeliers stimuleren dat mensen die net hun loon hebben ontvangen, dit in hun zaak komen uitgeven. In de Winkelsluitingswet van 1976 wordt de koopavond officieel vastgelegd met de tijden die we nu ook nog kennen, dus van 18 tot 21 uur. De sluitingstijd op zaterdag gaat een uur terug naar 17 uur. In 1984 wordt de koopzondag geïntroduceerd, toen nog met een maximum van vier zondagen per jaar. In 1993 verruimt de regering de winkeltijden doordeweeks naar 18.30 uur en mogen ondernemers maximaal acht zondagen per jaar open. In 1996 vervangt de Winkeltijdenwet de Winkelsluitingswet. In de Winkeltijdenwet bepaalt de commissie Wijers dat winkels open mogen zijn tussen 6 uur en 22 uur op maandag tot en met zaterdag. Gemeenten mogen zelf bepalen welke ruimte ze winkels geven en of winkels ook op zon- en feestdagen open mogen. Tot 2013 waren er maximaal twaalf koopzondagen in niet-toeristische gemeenten. Sinds die limiet is losgelaten, is het in veel steden elke week koopzondag. Bron: Wikipedia

De keuze is reuze, maar geen mode- of schoenenwinkel – buiten de grote winkelsteden als Amsterdam, Den Haag of Rotterdam bijvoorbeeld – is nog open op, pakweg, dinsdagavond acht uur. Daar hebben mensen geen behoefte aan, zegt Goedegebure. “Openingstijden verander je dan ook niet zomaar, omdat de mens gewend is aan zijn eigen dagelijkse gewoonten. Dat heeft met onze cultuur te maken. Wij eten doordeweeks om zes uur en sporten of klussen op zaterdag. Dan hebben we geen behoefte om in een kledingwinkel te shoppen.” Dat is ook de reden dat experimenten met een verlengde openingstijd tot 19 uur, en soms tot 21 uur, medio 2016 gehouden, op verschillende plekken mislukten, haalt Lubbers aan. “Destijds probeerde V&D Leiden het bijvoorbeeld, maar je kon er op dat tijdstip een kanon afschieten. Het idee is landelijk nu helemaal verdwenen.” Daarnaast zitten retailers ook niet op langere werkdagen te wachten, vooral niet als die weinig zoden aan de dijk zetten. Dat geldt bijvoorbeeld voor koopavonden en -zondagen waar lang niet alle winkeliers nog automatisch aan meedoen.

Beproefd recept

In de tweede plaats is het van belang, zo zeggen de retailexperts, dat je met de kennis van de corona-impact een oud, maar beproefd recept ter hand neemt: passantenonderzoek doen en je afstemmen op jouw klant. Vosjan: “Kijk heel goed naar de behoeften van je klanten, hoe hun leven eruitziet en welke rol jij daarin kunt spelen. Zit je bijvoorbeeld in een wijk met veel tweeverdieners, zorg dan dat je daarop inspeelt door in de winkel of bij ze thuis passessies te houden of aan te bieden dat je kleding komt brengen. Op een tijd dat het hun uitkomt dus. Zit je in een studentenstad, sluit dan je acties en winkeltijden aan op de tijden dat zij in het centrum komen. Wees daarin creatief.”

‘Kijk heel goed naar de behoeften van je klanten, hoe hun leven eruitziet en welke rol jij daarin kunt spelen’

Van het advies om zoveel mogelijk collectief af te stemmen met de ondernemers in je winkelstraat of -centrum, denkt niet elke winkelier profijt te hebben. Uit onze Instagram-poll van afgelopen winter bleek dat onder meer. Gevraagd naar de mening van retailers ontvingen we reacties als ‘Trek je eigen plan, je bent ondernemer of niet’, ‘Het is belangrijk dat iedereen zich aan dezelfde tijden houdt in de straat’ en ‘Reguliere openingstijden zijn ouderwets’. Centrummanager Roose-van Leijden herkent het. “We hebben rond openingstijden verschillende pilots gehad om het centraal te regelen, maar winkeliers kwamen daarbij niet op één lijn. Het zijn ondernemers, die moet je de ruimte bieden om hun eigen openingstijden te bepalen. De oplossing is gevonden door op de website de gangbare openingstijden te vermelden en voor afwijkende tijden te verwijzen naar individuele websites.”

Overeenstemming bereiken in de straat betekent overigens niet dat je je eigen belang daaraan ondergeschikt maakt, wél dat je duidelijkheid schept voor de consument, zeggen de experts. Ook als je het onderling niet eens bent, aldus Van Vliet: “Dan doe je niet negatief, maar weet de klant waar hij aan toe is.” Comfortschoenenspecialist Nobach volgt daarin zover het kan zijn eigen koers. “Binnen het dorp hebben we zoveel mogelijk uniforme openingstijden; helaas lukt dit ook niet bij ons”, vertelt de eigenaar. “Ideaal zou zijn een minimale setting waar alle winkels open zijn en daarnaast ruimte om extra open te gaan. Consumenten weten dan precies wanneer ze terechtkunnen bij alle winkels in de plaats. Wij starten al om acht uur in de ochtend, veel andere winkels pas om half tien. Dat hoeft geen probleem te zijn, vinden wij, voor ons is die behoefte er nu eenmaal en bij de collega’s niet.”

Modestraat

Of de verschoven winkeltijden van de consument beklijven, valt nog te bezien. Tot die tijd is helderheid geboden, aldus de deskundigen, omdat dat in onzekere tijden cruciaal is voor de relatie tussen klant en winkelier. Dus: weet dat de shopmomenten sinds corona vaker doordeweeks en op rustiger tijden plaatsvinden, maar blijf alert op verschuivingen. Want we zijn er nog niet, voorspellen Lubbers en Van Vliet. De pandemie zorgt er momenteel voor dat door faillissementen en bedrijfsbeëindiging lege plekken ontstaan in de winkelstraat die zullen worden opgevuld door andere branches. Van Vliet: “Winkelgebieden veranderen momenteel meer en meer in verblijfgebieden waar je straks naast winkelen kunt wonen, naar de bieb of bioscoop gaat en een hapje eet.”

“Winkeliers moeten daarop inspelen door bijvoorbeeld een uurtje langer open te blijven en meer te organiseren in de winkel om die mensen naar je toe te trekken en ze uit de luie stoel te halen”, vult Lubbers aan. Of, zoals Vosjan tot slot oppert, bij de plannenmakerij voor het winkelgebied de optie inbrengen voor themastraten. “Stel voor een modestraat in te richten met gelijke openingstijden en zo ook een versstraat voor de boodschappen bijvoorbeeld, in plaats van straten te creëren waar niet alle winkels op dezelfde tijd open zijn. Daarmee schep je ultieme duidelijkheid.”

Zo bepaal je jouw ideale openingstijden

De ideale openingstijden voor de ene winkel passen niet altijd perfect bij de andere. Hoe bepaal je wat het beste bij jouw winkel past? 5 tips van de retaildeskundigen die we spraken.

  • Hou vast aan wat je in coronatijd ook doet: digitaliseer je winkel zelf, blijf actief op socials en benut alle mogelijkheden van winkelen op afspraak.
  • Blijf investeren in het digitaliseren van je winkelgebied. Een lokaal digitaal warenhuis of gezamenlijke website is namelijk geen alternatief in coronatijd, maar een extra openingsmogelijkheid die mensen massaal hebben geïntegreerd in hun shopsysteem.
  • Bevraag je klant. Veel winkeliers denken te weten wat de consument wil, maar vaak is dat niet zo. Ja, je hebt een winkel en weet wat je klant wil van jou, maar wat verwacht hij precies van jou en je winkelgebied?
  • Doe naast consumentenonderzoek ook passantentellingen of gebruik heattrackers. Klanten doen niet altijd wat ze zeggen, de metingen geven de feiten.
  • Probeer openingstijden zoveel mogelijk collectief te regelen en hou de deur open voor ondernemers die later alsnog willen aansluiten. Hoe meer, hoe beter.

Dit artikel verscheen het eerst in Schoenvisie magazine.


Neem nu een totaalabonnement op Schoenvisie

Ook de printedities van Schoenvisie ontvangen? Sluit dan nu een totaalabonnement af. 

Naast 24/7 toegang tot alle exclusieve content op de website krijg je dan ook het prachtige magazine thuisbezorgd met elk seizoen de allernieuwste kleurkaarten. Daarnaast profiteer je als abonnee van mooie kortingen op webinars en events.