De juridische wereld en de modewereld lijken op het eerste gezicht ver uit elkaar te liggen. Toch kan geen enkele modeondernemer om het recht heen. Denk al alleen maar eens aan arbeidsovereenkomsten, huurcontracten en distributieovereenkomsten. Ook bij het gebruik van afbeeldingen, bijvoorbeeld campagnebeeld op een website, en het (na)maken van kleding komt het recht om de hoek kijken. Wat mag nu wel en wat niet? Dit zijn de vier grootste juridische misverstanden in de mode.

1. Namaak? “Het gebeurt dus het mag.”

Wanneer is iets namaak? En mogen kledingstukken nu worden nagemaakt, of niet? “Je ziet overal namaak, dus het zal wel gewoon kunnen”, hoor je mensen wel eens zeggen. Dat iets gebeurt zegt echter nog niet dat het ook mag. Namaak – in juridische termen een inbreuk op een intellectueel eigendomsrecht – is in principe nooit toegestaan. Maar wat is namaak? En wanneer heb je een intellectueel eigendomsrecht?

Er zijn verschillende intellectuele eigendomsrechten. Veel voorkomende intellectuele eigendomsrechten in de mode zijn het auteursrecht, het modellenrecht, het merkenrecht en het handelsnaamrecht. Het auteursrecht (‘copyright’) rust vaak op beeldmateriaal, tekst, maar kan bijvoorbeeld ook op een bijzondere (mode)creatie rusten. Het modellenrecht beschermt de unieke (2D of 3D) vormgeving van een product. Op het Burberry-ruitje rust bijvoorbeeld een modelrecht. Een merknaam of logo (beeldmerk) kan beschermd worden door het merkenrecht. Het handelsnaamrecht beschermt bedrijfsnamen. Een auteursrecht en een handelsnaamrecht hoef je niet te registreren, maar komen – onder voorwaarden – ‘automatisch’ aan een ‘werk’ of naam toe. Een modelrecht en merkrecht moet je wel registreren.

Wanneer wordt er inbreuk gemaakt op één van bovengenoemde rechten? Het antwoord lijkt makkelijk: wanneer een creatie, ontwerp, logo of naam exact wordt gekopieerd. Maar twijfelgevallen dan? Wat nu als een kledingstuk erg veel lijkt op een ander kledingstuk, maar niet precies hetzelfde is?

2. “Namaken mag als het op vijf punten afwijkt.”

Fout! Een veelgehoorde fabel over namaak is dat het mag, mits op vijf punten is afgeweken van het origineel. Sommige mensen praten zelfs over zeven punten. Het aantal punten is echter nooit door een rechter als maatstaf vastgesteld. Veelal gaat het om de ‘totaalindruk’ die wel of niet overeenkomt, of er verwarring gecreëerd wordt en of er reputatieschade wordt geleden door de ‘namaak’. De voorwaarden voor een inbreuk verschillen per intellectueel eigendomsrecht en moeten per geval worden afgelopen. Om zo min mogelijk risico te lopen doe je er dus goed aan een jurist te raadplegen voor je je door een concurrent laat ‘inspireren’.

3. “Het staat op Facebook dus ik mag het gebruiken.”

Wil jij een leuke collage maken van celebrity’s die kleding dragen die jij ook in jouw winkel verkoopt? Het internet is helaas geen gratis bibliotheek. Natuurlijk kun je gratis afbeeldingen bekijken, maar je mag afbeeldingen niet zonder meer gebruiken voor je eigen website. Op de meeste afbeeldingen rust auteursrecht. Om een afbeelding te mogen gebruiken zal je toestemming moeten vragen aan de auteursrechthebbende. Dit kan de fotograaf zijn, maar ook iemand aan wie de auteursrechten zijn overgedragen. Een lastig en tijdrovend klusje dus. Gelukkig zijn er ook zoekmachines waarmee je beeld kunt vinden waar je geen toestemming voor hoeft te vragen om het te gebruiken. Bij Google kan je bijvoorbeeld afbeeldingen zoeken en bij Geavanceerd Zoeken filteren op gebruiksrechten.

4. “Met de bron erbij mag ik alles gebruiken.”

Ook niet waar. Zoals hierboven al is beschreven, heb je in principe altijd de toestemming van de auteursrechthebbende nodig om beeld (of tekst of video) te gebruiken. Gelukkig bestaat er wel het citaatrecht. Dit houdt in dat je wel stukjes mag overnemen als die jouw artikel echt ondersteunen. Schrijf je bijvoorbeeld een blog op je website over de nieuwe aflevering van Girls, waarin Lena Dunham hetzelfde jurkje draagt als dat in jouw winkel hangt? Dan mag je dus best een snapshot van het jurkje uit de aflevering van Girls maken, en dat bij jouw blog plaatsen. Wat niet mag is de hele aflevering downloaden en op je website plaatsen, met een klein bijschrift dat jij ook zo’n jurkje verkoopt. Het citaat moet echt ondergeschikt blijven aan jouw artikel. Overigens doe je er altijd goed aan om sowieso de bron (en de fotograaf of auteur, etc.) te noemen.

Embedden mag gelukkig ook altijd. Dit is namelijk aan te merken als link, en linken mag. YouTube-filmpjes kun je gemakkelijk embedden met de knop ‘insluiten’, maar ook social media-posts zijn tegenwoordig vaak te embedden.

Meer weten? Mail je juridische vraag naar S.Duijn@mybusinessmedia.nl, dan zoekt Textilia het misschien voor je uit voor een volgend artikel.

Lees ook: De vijf grootste moderechtszaken van 2013